ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΚΑΤΑΣΚΗΝΩΣΗ ΝΟΜΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ


Ο Ν. 392/76 καθιστά σαφές, δηλώνοντάς το ρητά ήδη από το άρθρο 1, ότι ως κάμπινγκ ορίζεται η οργανωμένη κατασκήνωση. Σε αυτόν το νόμο ορίζονται οι προυποθέσεις ίδρυσης και λειτουργίας των εν λόγω χώρων, ώστε να διασφαλίζεται η παροχή δυνατοτήτων σίτισης, διαμονής και αναψυχής. Ως εκ τούτου προβλέπεται η έκδοση α) άδειας καταλληλότητας για την ίδρυση των χώρων αυτών και β) άδειας λειτουργίας, χορηγούμενων με πράξεις του Γενικού Γραμματέως του ΕΟΤ. Το ΔΣ του ΕΟΤ άλλωστε καθορίζει όλες τις λεπτομέρειες αδειοδότησης και οργάνωσης του σχετικού χώρου. Η αυστηρότητα των προβλεπόμενων όρων διαφαίνεται και από την απαγόρευση λειτουργίας των χώρων έστω και σε περίπτωση προσωρινής στέρησης των αναγκαίων αδειών, απαγόρευση που αν δεν γίνει σεβαστή επιφέρει κυρώσεις, αλλά και από τη σαφή απαγόρευση εγκατάστασης σκηνών και άλλων συναφών καταλυμάτων σε αρχαιολογικούς χώρους, αιγιαλούς, παραλίες, παρυφές δασών και κοινόχρηστους χώρους. Η τελευταία αυτή απαγόρευση του άρθρου 10 αφορά προφανώς τους μεμονωμένους κατασκηνωτές, που επιλέγουν ελεύθερα κοινόχρηστους χώρους προς παραθερισμό, επιδιδόμενοι στην αυτόνομη κάλυψη των αναγκών τους.

Στην ουσία, αν ληφθεί υπόψη και ο Ν. 2741/1999, ο οποίος προβλέπει τη σύσταση του Ενιαίου Φορέα Ελέγχου Τροφίμων(Ε.Φ.Ε.Τ), είναι εμφανές ότι η προαναφερόμενη νομοθεσία στηρίζεται σε μια προσπάθεια τήρησης συνθηκών κατάλληλης και υγιεινής διαβίωσης. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός διενέργειας από τον Ε.Φ.Ε.Τ. ελέγχων καταλληλότητας των τροφίμων σε όλες τις μονάδες που παράγουν, διακινούν, συσκευάζουν ή διαθέτουν με οποιοδήποτε τρόπο τρόφιμα (άρθρο 1 Ν. 2741/1999), στις οποίες περιλαμβάνονται και οι οργανωμένες κατασκηνώσεις.

Επιπλέον τα οργανωμένα camping εξυπηρετούν και οικονομικούς σκοπούς σχετιζόμενους με την τουριστική ανάπτυξη. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον Ν. 2160/1993 (άρθρο 1), ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού (ΕΟΤ), που τελεί υπό την εποπτεία του Υπουργού Εθνικής Οικονομίας έχει αρμοδιότητα οργάνωσης, ανάπτυξης και προώθησης του εθνικού τουρισμού. Ο ΕΟΤ είναι ο αρμόδιος φορέας που πέρα από την εκπόνηση μελετών και προγραμμάτων σχετικών με την τουριστική υποδομή και ανάπτυξη σε πρακτικό επίπεδο κατασκευάζει, εκμεταλλεύεται και εποπτεύει κάθε κατηγορία τουριστικών εγκαταστάσεων. Στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων αυτών χορηγεί και τις απαραίτητες και προβλεπόμενες από τον Ν. 392/1976 άδειες για την ίδρυση οργανωμένων κατασκηνώσεων.
Στην εν λόγω νομοθεσία θα μπορούσαν να αντιταχθούν τα εξής επιχειρήματα:

Α) Ο αιγιαλός, οι παραλίες και οι παρυφές δασών ως κοινόχρηστα πράγματα:
Το άρθρο 10 του Ν. 392/76 απαγορεύει την εγκατάσταση σκηνών σε παραλίες, αιγιαλούς και γενικά κοινόχρηστους χώρους.
Βάσει νομολογίας όμως, ΜΠρΑθ. 10691/1997 και των άρθρων 966-968 ΑΚ ως κοινόχρηστα ορίζονται εκείνα τα πράγματα που δεν μπορούν να είναι αντικείμενο οποιασδήποτε συναλλαγής καθώς και κτήσης κατά το ιδιωτικό δίκαιο. Είναι όμως δεκτικά χρήσης από κάθε πρόσωπο. Το δικαίωμα αυτό χρήσης έχει ιδιόρρυθμο χαρακτήρα και απορρέει από την προσωπικότητα του κάθε ατόμου.
Η απαγόρευση αυτή χρήσης των κοινόχρηστων χώρων, μέσω κατασκήνωσης εκεί, προσβάλλει το δικαίωμα της προσωπικότητας το οποίο κατοχυρώνεται και συνταγματικά (άρθρο 5 Σ, 57 ΑΚ). Η προσωπικότητα συνίσταται σε ένα σύνολο αξιών αναπόσπαστα δεμένων με κάθε πρόσωπο, ως ον έχον σωματική, ψυχική, πνευματική και κοινωνική ατομικότητα. Στα απόλυτα προστατευόμενα αγαθά που απαρτίζουν την προσωπικότητα είναι η σωματική και πνευματική υγεία όπως και η ελευθερία. Το ελεύθερο camping συνδέεται άμεσα με τα εν λόγω δικαιώματα, αφού οι κάθε είδους διακοπές αποτελούν τρόπο εξασφάλισης σωματικής και ψυχικής ελευθερίας. Ως εκ τούτου η ελεύθερη επιλογή της τοποθεσίας αποτελεί ελεύθερη έκφραση των εκάστοτε ατομικών αναγκών και φυσικά αναφαίρετο δικαίωμα ως συνδεόμενο με την προσωπικότητα.
Το δικαίωμα χρήσης των κοινόχρηστων πραγμάτων αποτελεί επίσης έκφανση του συνταγματικού δικαιώματος στο περιβάλλον (άρθρο 24 Σ). Στο εν λόγω άρθρο ορίζεται ρητά ότι η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του κράτους και δικαίωμα του καθενός. Η με αριθ.106921/1997 απόφαση του Μον. Πρωτοδικείου Αθηνών, συνεχίζοντας την παράδοση της νομολογίας, δέχεται ότι η προστασία χρήσεως των περιβαλλοντικών αγαθών που εδράζεται στην ΑΚ 57, περιλαμβάνει όχι μόνο το δικαίωμα χρήσεως στην στενή του έννοια αλλά και το δικαίωμα διάσωσης και απόλαυσης των περιβαλλοντικών αγαθών.
Ένα σύνολο δικαστικών αποφάσεων κινούνται επίσης προς την ίδια κατεύθυνση προκειμένου να προστατευθεί, με τη λήψη των ασφαλιστικών μέτρων, το δικαίωμα χρήσεως κοινών σε όλους ή κοινόχρηστων πραγμάτων ως περιβαλλοντικών αγαθών, το οποίο και αποτελεί εκδήλωση του δικαιώματος της προσωπικότητας των αιτούντων: ενδεικτικά: ΜΠρΝαξ 58/1989, ΜΠρΒολ. 1097/1989 , ΜΠρΝαυπλ. 163/1991, ΜΠρΘεσ. 117/1993, ΜπρΑθ. 14316/1995, ΜΠρΙωαννίνων 471/1996.
Η τάση αυτή διαμορφώνει την οικολογική διάσταση του δικαιώματος χρήσεως που απορρέει από τον κοινωνικό σκοπό του δικαιώματος αυτού. Ο κοινωνικός αυτός σκοπός συνίσταται στην κοινή ωφέλεια των περιβαλλοντικών αγαθών. Έτσι θεσμοθετείται άλλωστε και η έννοια της αειφόρου ανάπτυξης (κυρίως μέσω της ΑΚ 281)
Οποιαδήποτε απαγόρευση τέτοιας χρήσης αποτελεί στην ουσία προσβολή του δικαιώματος της προσωπικότητας. Ο μοναδικός περιορισμός του δικαιώματος της προσωπικότητας, ρητά αναφέρεται στο άρθρο 5 του Συντάγματος και συνίσταται στην προστασία των δικαιωμάτων των άλλων και στην εφαρμογή του Συντάγματος και των χρηστών ηθών. Επιπλέον προβλέπεται (άρθρο 25 Σ) σεβασμός της αρχής της αναλογικότητας σε περίπτωση ανάγκης επιβολής περιορισμών. Η μη ύπαρξη κάποιου από τους αναφερόμενους αυτούς λόγους καθιστά παράνομη την απαγόρευση χρήσης των κοινόχρηστων πραγμάτων, η οποία απαγόρευση συνιστά προσβολή της προσωπικότητας. Στην προκειμένη, το ελεύθερο camping δεν συνεπάγεται αυτόματα εκ της φύσεώς του την πρόκληση αρνητικών επιπτώσεων στις κοινωνικές σχέσεις ή στις περιβαλλοντικές συνθήκες, όπως συνηθίζεται να προβάλλεται από τους αντίθετους στην συγκεκριμένη επιλογή κατασκήνωσης. Η απαγόρευσή του προκειμένου να προληφθεί η τυχόν διατάραξη των υπαρχουσών ισορροπιών είναι παράλογη και μη νόμιμη αφού αποτελεί υπέρμετρο περιορισμό του δικαιώματος της προσωπικότητας στο όνομα μιας πιθανότητας. Επιπλέον με την εν λόγω γενίκευση ακυρώνεται η μοναδικότητα της κάθε προσωπικότητας, θέμα επιλογής της οποίας αποτελεί η εφαρμογή των νομικών διατάξεων και κοινωνικών κανόνων σε κάθε ζήτημα.
Να σημειωθεί σε αυτό το σημείο πως η δυνατότητα του κράτους να λαμβάνει προληπτικά μέτρα στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας δεν μπορεί να επηρεάσει το δικαίωμα της ελεύθερης κατασκήνωσης. Αυτό συνάγεται από την ίδια την έννοια της αειφόρου ανάπτυξης, όπως αυτή έχει διαμορφωθεί τόσο από τον ερμηνευτικό συνδυασμό των άρθρων 24 και 106 Συντ, όσο και από τη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας. Συγκεκριμένα επιδιώκεται η εξασφάλιση ισοτιμίας μεταξύ των αρχών που απαρτίζουν την αναπτυξιακή διαδικασία, οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής. Στην περίπτωση όμως του ελεύθερου camping δεν τίθεται ζήτημα διατάραξης των τριών αρχών, αφού όχι μόνο το οικονομικό κέρδος δεν αποτελεί κίνητρο, ώστε να απειλούνται οι δυο άλλοι τομείς αλλά η απόλαυση των περιβαλλοντικών αγαθών ωθεί στην επιλογή του συγκεκριμένου παραθερισμού. Άλλωστε δεν μπορεί να αγνοηθεί, όπως προαναφέρθηκε, ο επίσης συνταγματικά κατοχυρωμένος σεβασμός της προσωπικότητας, από τον οποίο απορρέει και η κατοχύρωση του δικαιώματος χρήσης των κοινόχρηστων και περιβαλλοντικών πραγμάτων. Οπότε στην προκειμένη, δεδομένης της μοναδικότητας της κάθε προσωπικότητας, η λύση συνίσταται στη συγκυριακή αντιμετώπιση της εκάστοτε δημιουργηθείσας κατάστασης.
Άλλωστε η αρχή της αναλογικότητας επιβάλλει τη λήψη μέτρων προστατευτικών του περιβάλλοντος, σε περίπτωση που κριθούν αναγκαία. Απαράδεκτος είναι ο απόλυτος αποκλεισμός των συνταγματικών αυτών δικαιωμάτων, όπως γίνεται στην περίπτωση της πλήρους απαγόρευσης της ελεύθερης κατασκήνωσης
Η παράνομη προσβολή του δικαιώματος της προσωπικότητας γεννά αξίωση για άρση της προσβολής και παράλειψης αυτής στο μέλλον, η οποία μπορεί να είναι και αντικείμενο προσωρινής δικαστικής προστασίας, όταν συντρέχουν οι προβλεπόμενες για τη λήψη ασφαλιστικών μέτρων προυποθέσεις.


Β) Η οικονομική διάσταση του ζητήματος

Η τουριστική ανάπτυξη αποτελεί βασική πηγή εσόδων. Στα πλαίσια της πολιτικής αυτής επιδιώκεται η τουριστική προβολή της χώρας στο εσωτερικό και το εξωτερικό. Επειδή όμως το εν λόγω πρόγραμμα επηρεάζει ένα πλήθος κατηγοριών ατόμων, επαγγελμάτων, υπηρεσιών και φορέων που εμπλέκονται στην πραγματοποίησή του δεν μπορεί να μείνει ανεπηρέαστο από οικονομικά συμφέροντα και ανάλογες οικονομικές στρατηγικές.
Το γεγονός ότι ο ΕΟΤ είναι επιφορτισμένος με την εκπόνηση και την υλοποίηση του προγράμματος τουριστικής ανάπτυξης και ως εκ τούτου είναι και ο αρμόδιος για την έκδοση των αδειών ίδρυσης και λειτουργίας των οργανωμένων κατασκηνώσεων μαρτυρά μια προσπάθεια ένταξης των εν λόγω κατασκηνώσεων στην γενικότερη τουριστική πολιτική, με όποιο οικονομικό όφελος ή ενίσχυση των εθνικών εσόδων συνεπάγεται αυτό. Η εμπλοκή άλλωστε του ΕΟΤ δεν περιορίζεται μόνο στην έκδοση των απαραίτητων αδειών αφού οι υποχρεώσεις του (άρθρο 1 Ν. 2160/1993) περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων και την ενασχόληση με το πρόγραμμα της τουριστικής αξιοποίησης διάφορων περιοχών, τον έλεγχο των τουριστικών εγκαταστάσεων και την ενίσχυση όσων αποβλέπουν στην προώθηση των στόχων του, την έγκριση των δαπανών των προγραμμάτων τουριστικής προβολής.
Μια τέτοια δραστηριότητα φυσικά είναι νόμιμη και συνταγματικά κατοχυρωμένη αφού η Κυβέρνηση καθορίζει και κατευθύνει τη γενική πολιτική της χώρας (άρθρο 82Σ ), σύμφωνα με τους ορισμούς του Συντάγματος και των νόμων.
Η απαγόρευση όμως του ελεύθερου camping δεν εναρμονίζεται με το περιεχόμενο του συγκεκριμένου άρθρου. Η ελεύθερη κατασκήνωση, πέρα από το ότι αποτελεί τρόπο διακοπών με όποιες ευεργετικές συνέπειες οι διακοπές επιφέρουν στην σωματική και ψυχική ισορροπία, αποτελεί και οικονομική επιλογή. Οι οικονομικές δυνατότητες και ο τρόπος διαχείρισης των οικονομικών μέσων που διαθέτει ο καθένας αποτελούν έκφανση του δικαιώματος της προσωπικότητάς του. Ο αποκλεισμός της δυνατότητας της ελεύθερης κατασκήνωσης συνιστά αποκλεισμό για τους μη διαθέτοντες τα οικονομικά μέσα που απαιτούνται για άλλου είδους διακοπές ή ακόμα και οργανωμένες κατασκηνώσεις, αν και υπάρχει εναλλακτική λύση.
Έτσι στην ουσία παραβιάζεται η αρχή της ισότητας του Συντάγματος (άρθρο 4 παρ.2), που προβλέπει ισότητα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. Η ισότητα στην προκειμένη συνίσταται στην παροχή στον καθένα της δυνατότητας αναψυχής και ανάπαυσης αναλογικά πάντα με τις δυνατότητές του. Η αναγόρευση της οικονομικής άνεσης σε κριτήριο απόλαυσης ή όχι ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων αποτελεί διάκριση.
Άλλωστε οι οικονομικές δυνατότητες συνδέονται άμεσα με την προσωπικότητα κι έτσι οποιαδήποτε άνιση μεταχείριση της τελευταίας βάσει των εκάστοτε οικονομικών μέσων αποτελεί σημαντική προσβολή.
Επιπλέον το κράτος δεν διασφαλίζει σε τέτοια περίπτωση την ανεμπόδιστη και αποτελεσματική άσκηση των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, κατά παράβαση του άρθρου 25 του Συντάγματος, όπως και οφείλει να κάνει.

ΝΟΜΙΚΗ ΟΜΑΔΑ 210-3211490